‘Klimaatbewust zijn moet gewoongoed worden’
EELDE – Het is belangrijk dat Moeder Aarde een leefbare planeet blijft. Als vader van twee jonge kinderen realiseert Robert Jan Zwama (40) uit Eelde zich dit eens te meer. Robert Jan werd bij aanvang van de Nationale Klimaatweek – tot en met 5 november – geïnstalleerd als de nieuwe klimaatburgemeester van Tynaarlo, waarbij hij met wethouder Jelbrich Peters de klimaatvlag hees bij het gemeentehuis in Vries.
De klimaatburgemeester is een onbezoldigde functie die drie jaar geleden door de rijksoverheid in het leven is geroepen en die de Eeldenaar deelt met enkele honderden collega’s in het land. “Ik vind dat we ons allemaal naar draagkracht moeten inzetten voor de leefbaarheid van de aarde”, is de eenvoudige verklaring die Robert Jan heeft voor zijn klimaatburgemeesterschap. “Iedereen heeft een talent, we hebben allemaal wel iets waar we goed in zijn. Dat zouden we moeten gebruiken om met elkaar een betere leefbaarheid van de wereld na te streven. We kunnen allemaal wel iets betekenen voor het klimaat. Die betrokkenheid mis ik wel eens in onze maatschappij.”
En dus is er een aanjager nodig om mensen meer klimaatbewust te maken. Dat is precies de taak van de klimaatburgemeester: het inspireren van mede-burgers tot het nemen van initiatieven. Daarnaast krijgt Robert Jan, in nadere afstemming met het ambtenarenapparaat, een stimulerende rol binnen de gemeentelijke organisatie. Wat hem betreft zal het dan vooral draaien om het behoud van biodiversiteit en klimaatpositief wonen en werken. Verder zal de klimaatburgemeester bij sommige gelegenheden ceremonieel aanwezig zijn. Een educatief element is er ook. “Ik ga ook scholen bezoeken. Uiteindelijk doen we het wel voor de jonge generaties.”
De functie van klimaatburgemeester moet nog groeien en heeft nog niet veel bekendheid. “Maar het is een prachtig podium dat veel kansen biedt. Ik word er tenminste heel blij van. Temeer omdat ik mijn eigen expertise kan inbrengen en doelen kan nastreven, die ik ook in mijn baan voor ogen heb.” Robert Jan werkt bij het adviesbureau K&R als deskundige op het gebied van duurzaam bouwen. “Huisvesting is nodig, maar nieuwbouw is niet per se goed voor het milieu. De kunst is om het te doen met zo min mogelijk impact. Zo zou klimaatpositief bouwen door Tynaarlo als gemeentelijke beleidsdoelstelling vastgelegd kunnen worden.”
Zelf woont de klimaatburgemeester met zijn gezin in een nieuwbouwwoning waar dit uitgangspunt zoveel mogelijk is doorgevoerd. “Het huis is van hout, waarin CO2 ligt opgeslagen. Het is een biobased bouwmateriaal zoals olifantengras, cellulose (papier) en hennep dat ook zijn. Tijdens de Dutch Design Week, eind oktober in Eindhoven, stond het bouwen met natuurlijke bouwmaterialen centraal als ‘het nieuwe normaal’”, zegt Robert Jan. “Verder is ons huis ontworpen zonder koudebruggen en heeft het een hoge isolatiewaarde. Met minimaal stroomverbruik is het binnen comfortabel warm dankzij zonnepanelen, een warmtepomp en vloerverwarming. In de voortuin ligt een grote container voor de opvang van hemelwater, waarmee in de zomer de planten worden begoten. We hebben een groen dak. Dat isoleert heel goed. De zomerse hitte komt minder snel in huis en in de winter houd je warmte beter binnen.”
Misschien denken mensen nu dat klimaatpositief handelen alleen in een drastische, kostbare aanpak of in het grote gebaar zit. Robert Jan: “Dat is niet zo. We hoeven er niet ingewikkeld over te doen. Het gaat gewoon ook om heel kleine dingen, zoals korter douchen of de verwarming een klein tikje naar beneden zetten. Als dat gewoongoed wordt, treedt vanzelf de wet van de grote aantallen in werking.”
Tynaarlo werd door energiebedrijf Vattenfall in de Klimaatweek uitgeroepen tot duurzaamste gemeente van Nederland. Dat suggereert haast alsof er voor de klimaatburgemeester weinig werk aan de winkel is. “Nou, het is leuk als promotie van de gemeente”, zegt Robert Jan. “Maar bij duurzaamheid draait het ook om biodiversiteit. Het is voor ons allemaal een grote valkuil om te denken dat een groen gebied automatisch ook veel biodiversiteit heeft. Dat is niet zo. Na de klimaatopwarming is het verdwijnen van de biodiversiteit op dit moment één van de grootste bedreigingen voor de leefbaarheid van de wereld.”
Ook hier geldt dat kleine maatregelen grote effecten kunnen hebben, als ze tenminste door zoveel mogelijk mensen worden overgenomen. “Soms gaat het juist ook om dingen die we nìet doen. Zoals maaien. Als je planten de kans geeft om in bloei te komen, leven daar insecten op die op hun beurt weer door vogels worden gegeten.” Zelf heeft Robert Jan een tuinmuurtje gemaakt van oude tegels. In de kieren en gaten tussen de tegels heeft hij met zijn kinderen zaadjes en plantjes gestopt. “En de tuinafscheiding bestaat uit houten palen met daartussen voldoende ruimte om egels door te laten.” Dat daar dankbaar gebruik van wordt gemaakt, bewijst het egelpoepje naast de tuinstoel van Robert Jans dochtertje.
