“Het coronavirus houdt geen rekening met leerboeken”

Viroloog Bert Niesters uit Zeegse over nog 100.000 virussen die staan te wachten om ontdekt te worden

REGIO – Op dit moment zit Nederland middenin de tweede golf van coronabesmettingen. Minister-president Mark Rutte en minister van Volksgezondheid Hugo de Jonge hebben vorige week extra maatregelen van stal gehaald om deze tweede golf te breken. Over drie weken zou het zogenoemde reproductiegetal als gevolg van deze maatregelen onder de 1,0 moeten zitten. Dat houdt in dat iemand die besmet is geraakt met het coronavirus op zijn beurt gemiddeld minder dan één persoon besmet. Viroloog Bert Niesters van het Universitair Medisch Centrum Groningen (UMCG) ziet het niet gebeuren:  “Men had veel eerder in moeten grijpen.”

De Krant van Tynaarlo kijkt deze week met Niesters terug op de afgelopen zesenhalve maand, maar er wordt ook een blik geworpen op de toekomst: “Het zal in 2022 wellicht enigszins normaal kunnen worden, maar dat hangt van heel veel factoren af.” We spreken de viroloog in zijn kantoor in het UMCG. In dat kantoor hangt een quote van activiste Mary Lasker op een prominente plek: ‘If you think research is expensive, try disease’. Een quote die nog altijd actueel is volgens Niesters: “Zo is het nou eenmaal. Dat zie je ook terug bij het onderzoek naar het coronavirus.” Dat roept de vraag op wat men in ruim zes maanden te weten is gekomen over het coronavirus: “We weten heel veel over welke behandeling er nu nodig is om het virus te bestrijden. Daarnaast zijn we op de hoogte van de ernst van de ziekte en dat zorgt ervoor dat we meer grip op het virus hebben. Dat zie je ook in resultaten terug, want er liggen minder mensen op de Intensive Care.” De preventieve maatregelen die door de overheid getroffen zijn, hebben daar een grote rol bij gespeeld, is Niesters’ mening.

De inwoner van Zeegse heeft voor zijn verhuizing naar het noorden zestien jaar in het Erasmus MC in Rotterdam op de afdeling virologie bij Prof. Ab Osterhaus gewerkt. Daarvoor heeft hij een tijdje in Amerika gezeten, maar dertien jaar geleden krijgt hij de kans om de afdeling virologie in Groningen op te zetten: “Er was geen afdeling virologie hier. Daarmee zijn we in 2007 gestart.” Dertien jaar later zit hij dus middenin de bestrijding van het coronavirus en dus zijn het drukke tijden voor de hoogleraar Medische Microbiologie: “Ik ontvang veel e-mails, praat veel met de pers en stuur natuurlijk de organisatie van het laboratorium hier in het ziekenhuis aan.” Hij leunt achterover en blikt even terug: “Ik heb zelf het virus gehad en helaas ook mijn vrouw besmet.” Daarop vertelt hij over burgemeester Marcel Thijsen, die het goede voorbeeld heeft gegeven: “Thijsen heeft via social media contact gezocht om aan te geven dat hij wel een boodschap voor ons wilde doen. Ontzettend aardig natuurlijk.”

Als hij kijkt naar de huidige situatie met betrekking tot het coronavirus dan zijn er twee verschillen met de eerste golf aan te wijzen. Ten eerste is niet bekend hoeveel jongeren er in de eerste golf besmet zijn geweest: “Jongeren werden in de eerste golf niet getest. Alleen mensen die in het ziekenhuis terechtkwamen of via het bron- en contactonderzoek in beeld kwamen, werden getest. Nu zie je, sinds vier weken, dat er al één op de twintig geteste personen besmet is met het virus. Twee maanden geleden was dat één op de tweehonderd. Dat is een vertienvoudiging, die voornamelijk komt omdat veel jongeren nu besmet zijn.” Ten tweede ziet hij dat mensen zich de ernst van de ziekte niet altijd realiseren. Daarom is de viroloog van mening dat de aanscherping van de maatregelen, die onlangs door Rutte en De Jonge is aangekondigd, te laat is ingevoerd: “Het is niet helemaal mosterd na de maaltijd, maar er had al veel eerder ingegrepen moeten worden. Het was al maanden duidelijk dat het virus om zich heen sloeg in met name Amsterdam, Rotterdam en Den Haag. Daar had men veel sneller op moeten anticiperen. Nu heeft het langer geduurd en des te langer het duurt, des te harder er ingegrepen moet worden. Uiteindelijk is dit allemaal inherent aan ons gedrag.”

Er moet volgens Niesters vooral naar verschillende leeftijdsgroepen gekeken worden: “Jongeren moeten nu extra waakzaam zijn, aangezien het aantal besmettingen in hun leeftijdsgroep snel oploopt. Ouderen kiezen er nu veelal voor om veilig in hun bubbel te blijven. Over het algemeen geldt waakzaamheid natuurlijk voor iedereen, want anders zullen de ziekenhuizen volgens de viroloog weer vollopen: “Je wilt te allen tijde voorkomen dat je moet afschalen op reguliere zorg. Dat iemand met kanker moet wachten op zijn behandeling of een operatie moet worden uitgesteld, omdat het ziekenhuis het coronavirus aan het bestrijden is. Mensen moeten zich dat echt realiseren.” Na de tweede golf, zal de derde golf ook niet op zich laten wachten volgens de viroloog. Dat het kouder wordt speelt daarin ook een rol, al helpen de coronamaatregelen zeker: “We zien nu op het zuidelijk halfrond, waar normaal gesproken ieder jaar ook een griepepidemie woedt, dat daar dit jaar bijna geen sprake van is. Dat zou ook kunnen komen doordat de maatregelen die worden getroffen, ook helpen tegen influenza.”

Het coronavirus wordt veel vergeleken met de griep. Zo wordt er door sceptici veel gesproken over het aantal griepdoden van dit jaar, dat op 404 ligt. Flink lager dan het gemiddelde van de afgelopen jaren. Niesters hierover: “Men ziet wat ze willen zien. Het ene jaar is de griepepidemie nou eenmaal zwaarder dan het andere jaar. Het is niet dat je appels met peren vergelijkt, maar het ligt wel iets complexer. Zo hebben we ook een jaar gehad waarin we 9800 griepdoden op moesten schrijven. Dat waren met name mensen met influenza type B terwijl normaal gesproken de meeste mensen influenza type A krijgen. Dat er opeens veel type B-gevallen waren, dat was niet van tevoren te voorspellen. Anders was daar in het vaccin ook rekening mee gehouden. Griep houdt echter geen rekening met de leerboeken en datzelfde geldt voor het coronavirus.”

Essentieel is dat er duidelijkheid gecreëerd wordt. Dat geldt op dit moment bijvoorbeeld voor de mondkapjesplicht: “Iedereen snakt naar duidelijkheid. Wel of geen mondkapje? Nu is het de ene keer wel en de andere keer niet.” Desondanks vindt hij de persconferenties erg nuttig. “Daarin wordt geschetst hoe de situatie er nu voor staat.” Waarop de viroloog komt op het feit dat er allerlei informatie rondcirkelt op het internet: “Iedereen heeft een mening en ventileert deze. Het probleem is echter dat de meeste mensen het graag zwartwit willen zien. Er is een virus of er is geen virus. Je leest van alles op social media, maar zoals ik al eerder heb gezegd: het virus houdt geen rekening met boeken of eerdere ervaringen.” Groepen als Viruswaanzin of Viruswaarheid negeert de viroloog dan ook: “Ja, wat moet je daarvan zeggen? Het heeft geen zin om erop in te gaan. De Engel is een bengel”, lacht Niesters. Hij doelt daarmee op woordvoerder Willem Engel van de groep die het bestaan van het virus ontkent en vindt dat het virus een product is van de overheid om mensen te beïnvloeden. “Dat is de reinste flauwekul. Er zullen altijd virussen blijven die overspringen van dier naar mens. Ik noem een Ebola, SARS 1 en SARS 2, het coronavirus en ook nieuwe influenzavirussen. Er staan na corona nog 100.000 virussen te wachten om ontdekt te worden. Bovendien roepen zij veelal dat ze als mensen recht hebben op vrijheden, maar met deze rechten komen ook plichten. Neem van mij aan dat we er alles aan doen om het virus zo goed mogelijk te bestrijden”, verklaart Niesters.

Oorlog is een duidelijke strijd om te voeren, zo blijkt uit de woorden van de viroloog: “Je weet dan wie je vijand is en hoe hij zich gedraagt. Nu is er een onzichtbare vijand, die 24/7 aan staat en lastig te voorspellen is. Het virus houdt ook van voetbal en van feestjes. Of we in 2022 dus coronavirusvrij zijn is afwachten. Dat hangt af van een vaccin, de mate waarin men de afgesproken regels naleeft en een ieders gezonde verstand.”