Viroloog Bert Niesters ziet licht aan het einde van de tunnel

GRONINGEN – Ondanks de hoge besmettingscijfers is UMCG-viroloog Bert Niesters optimistisch over de nabije toekomst. Zolang iedereen in de samenleving zich aan de regels houdt, is er licht aan het einde van de tunnel.

Eind februari is het twee jaar geleden dat er voor het eerst een inwoner van Nederland werd gerapporteerd met het coronavirus. Veel is er vanaf die tijd veranderd, maar corona is nog steeds dominant, al gaat het ondertussen de goede kant op legt Niesters uit. ‘Er gebeurt momenteel heel veel, omdat de ziekenhuizen niet meer overbelast raken op de intensive care, maar ook niet op de normale afdelingen. Het grote probleem is wel dat er nu veel meer mensen met corona in plaats van door corona in het ziekenhuis liggen. We zien ook dat er steeds meer zorgcollega’s ziek zijn die we niet zo één, twee, drie meer kunnen inzetten. Wij testen in het UMCG dagelijks ongeveer 500 collega’s en omdat omikron nog steeds razend besmettelijk is, zie je het ook duidelijk terug in de cijfers. Dat geldt natuurlijk voor meerdere beroepsgroepen, waardoor je zo langzamerhand wel kunt stellen dat de maatschappij sterk aan het ontwrichten is. Je ziet het nu ook terug in het onderwijs dat een kwart van de docenten ziek is, waardoor er veel klassen naar huis worden gestuurd. Je hoort dan wel dat er met allerlei maatregelen van alles aan wordt gedaan, maar het virus laat zich niet leiden. Het gaat waar het heen wil, dus het is vechten tegen de bierkaai. Hier zullen we de komende weken nog last van blijven houden.’

Gelet op de huidige stand van zaken is Niesters hoopvol over de komende maanden. De huidige corona variant is beduidend milder dan haar voorganger. ‘Er is licht aan het einde van de tunnel en door omikron is dat licht feller gaan branden. Als we nu 100.000 besmettingen per dag hadden gehad met de delta-variant, dan was er sprake van een hele andere situatie. De verwachting is dat dit virus uiteindelijk net zo mild wordt als een verkoudheidsvirus die één keer in de zoveel jaar terugkomt. Er zijn overigens altijd pandemieën geweest. Wat te denken van de Hong Kong griep en de Spaanse griep. Het verschil met toen en nu is wel dat iedereen er tegenwoordig een mening over heeft en deze dan ook deelt op social media. In de periode van de Spaanse griep was er bijvoorbeeld geen Twitter om maar eens een voorbeeld te noemen, maar ondanks de maatschappelijke discussie zijn er tot nu toe ook veel goede dingen gebeurd. We hebben heel snel een vaccin gemaakt en het vaccin is goed inzetbaar. Toen we jaren geleden te maken hadden met het Ebola virus in Afrika en er een vaccin moest komen, was het virus alweer achter de horizon verdwenen toen het vaccin er was. Daardoor was het niet mogelijk om het goed te testen en dankzij de lengte waarop het coronavirus nu onder ons is, is dat wel mogelijk. Er zijn heel veel vaccins ontwikkeld, dus er is ondertussen wel veel bekend over de effectiviteit.’ Tegelijkertijd zijn er ook onderdelen voor verbetering vatbaar vervolgt de viroloog. ‘Wat nog beter kan is de communicatie richting bepaalde groepen in de samenleving. Te denken valt daarbij aan arbeidsmigranten, de wijken met een nieuwe generatie Nederlanders die de taal onvoldoende of niet beheersen. Veel informatie wordt uitsluitend gedeeld in het Nederlands en niet in andere talen en daar valt zeker nog winst te behalen. Wat je ook ziet is hoe weinig wij eigenlijk gericht zijn op Europa, want ieder land doet het op zijn eigen manier, omdat gezondheidszorg bij de lidstaten hoort. Op dit punt hebben we duidelijk laten zien dat het niet werkt. Het laat ook zien dat we tegenwoordig alles hebben uitbesteed aan landen die goedkoper kunnen produceren, waaronder China en India. Heel veel industrie is verdwenen uit Europa, omdat wij het makkelijker vinden om het ergens anders goedkoper te laten produceren en dat is niet in ons voordeel.’

Nederland is onderweg richting het eindstation van de pandemie, maar er is ook nog veel voor verbetering vatbaar vindt Niesters. ‘Wij hebben in Nederland hoge besmettingscijfers, maar bevinden ons toch wel in een betere positie dan wanneer je de situatie wereldwijd bekijkt. Een heel groot deel van de wereld is niet gevaccineerd. Als je naar een land als China kijkt, dan zie je dat ze alles heel goed dichthouden, maar die gaan natuurlijk ook last krijgen van de omikron. Het geldt overigens ook voor Afrika en wij zitten in deze fase momenteel wel in een luxepositie, omdat we al twee tot drie vaccins hebben gehad. We zijn al een eind op weg, maar hebben tegelijkertijd nog een lange weg te gaan en dat komt vooral ook door de omvang van de wereldbevolking. 100 jaar geleden leefden er 1.9 miljard mensen op de wereld en nu bijna acht miljard. We leven dus veel dichter bij elkaar. We reizen veel meer, want het aantal vliegbewegingen is gigantisch vandaag de dag. Als je in Australië bent, dan kun je binnen een dag in Nederland zijn, dus virussen reizen gewoon met je mee.’ Waar Nederland internationaal gezien lange tijd op achterstand lag met de bestrijding van het coronavirus is er ondanks het feit dat er veel is verbeterd geen manier om het virus er adequaat onder te krijgen stelt Niesters. ‘Er zullen ongetwijfeld mensen zijn die niet weten dat ze het hebben gehad, omdat het virus niet op iedereen dezelfde uitwerking heeft, maar er zullen altijd mensen zijn die je niet kunt beschermen door onderliggend lijden of ouderdom bijvoorbeeld. Je kunt eenvoudigweg niet iedereen beschermen tegen alles en de omikron-variant vindt wel overal een weg. De regels die het buitenland heeft helpen daar onbedoeld ook voor een deel aan mee. Als je vanuit Oostenrijk komt hoef je niet in quarantaine, maar kom je uit Zwitserland, dan moet je weer wel in quarantaine, terwijl de sneeuw uit dezelfde wolk komt. In Engeland hebben ze het losgelaten en in Scandinavië doen ze weer iets anders. Dan kun je denken, waarom kunnen wij het niet beter doen? Ik vergelijk het wel eens met het EK-voetbal. Wij hebben de beste spelers, maar we staan niet altijd in de finale. Dat gaat hier in zekere zin ook op, want ieder land doet mee, maar we behoren niet tot de besten. Als je de situatie hier vergelijkt met die van Denemarken dan zijn er grote verschillen, want zij houden zich veel beter aan de regels. Zij hebben meer vertrouwen in de overheid dan wij. En in Denemarken kan men veel meer testen dan in ons land. We hebben het er wel steeds over dat zij dit zo goed kunnen, maar er wordt geen initiatief genomen om dit ook hier toe doen. En Het liefst testen op meer plaatsen en dat geldt zeker voor het minder dichtbevolkte Noorden. Er is één ding enorm belangrijk en dat moeten we scherp voor ogen houden. We zitten samen in deze pandemie en we moeten er samen weer uit.’

Komend voorjaar kan de situatie in Nederland weer terugkeren naar hoe het was in de periode voor corona, maar het valt en staat wel met de bereidheid van burgers om de maatregelen serieus te blijven nemen. ‘Als er geen nieuwe pandemie volgt, dan kunnen we ook hier na verloop van tijd weer op de manier met elkaar omgaan zoals we dat gewend waren. We zitten nu alleen in een fase dat we wel met heel veel virusbesmettingen te maken hebben. Bijna een miljoen per week, maar dat aantal is niet nauwkeurig te noemen, want niet iedereen wordt geregistreerd. Als we de fase waarin we nu zitten snel achter ons willen laten, moeten we gewoon ons gezonde verstand blijven gebruiken. Ik noem het wel eens het 5G-principe. Vijf keer je gezonde verstand gebruiken. Als je klachten hebt, moet je niet op stap gaan en je ziet het ook wel aan de patiënten die bij ons in het ziekenhuis komen. Die gaan voordat ze hier komen voor een ingreep ook niet eerst even gezellig op stap of uit eten. Dan kun je je nu dus ook afvragen of je wel een schoolreisje moet organiseren of dat je die tijd wellicht het beste kunt gebruiken om te werken aan leerachterstanden. Welke keuzes er ook worden gemaakt, we komen zo langzamerhand in een fase waarin er een grote kans is dat we zo rond 1 april deze pandemie kunnen verlaten en alles sowieso weer open kan. Daarna breekt de zogenaamde endemische fase aan dat het virus er gewoon is in de vorm van een verkoudheid. Of er nog een nieuwe variant komt is niet de vraag die we onszelf moeten stellen. Of we uit kunnen sluiten dat die er komt is een betere vraag. Wat we wel weten uit het eerste jaar toen we ons aan de maatregelen hielden is dat er bijvoorbeeld geen Influenza epidemie is geweest. We zijn dus in staat om virussen op afstand te houden, zolang we ons aan de maatregelen houden. Dit betekent overigens niet dat ze verdwijnen, want uiteindelijk keren ze weer terug. Wat we tot nu toe in ieder geval hebben geleerd van deze pandemie is dat we beter moeten communiceren om onze doelgroepen te bereiken. Als we samen de juiste keuzes blijven maken, dan is de weg richting herstel ingeslagen.’